AZƏRBAYCANDAN KƏNARDA YAŞAYAN AZƏRBAYCANLILARIN SAYI

Təqribi sayı 50 milyon nəfər olan dünya azərbaycanlılarının 10 milyondan çoxu hazırda mühacirətdə yaşayır. Dünyanın 5 qitəsində məskunlaşan soydaşlarımızın siyasi, iqtisadi və sosial-mədəni fəaliyyəti yaşadıqları ölkələr, oradakı şərait, mənəvi dəyərlər kimi müxtəlifdir. Azərbaycan diasporu mövzusunun aktuallığı azərbaycanlıların yayılma coğrafiyasının araşdırılmasını  və soydaşlarımızın sayının dəqiqləşdirilməsini zərurətə çevirmişdir. 
Hələlik bu istiqamətdə konkret statistik göstəricilərin olmaması obyektiv reallıqdan irəli gəlir. XX əsrin əvvəllərinə qədər respublikadan xaricə mühacirət edən soydaşlarımızın şəxsiyyət vəsiqələrində «rus təbəəsi» yazılması onların milliyyətinin də  «rus»  kimi təqdim edilməsi ilə nəticələnmişdir. 
O dövrlərdə qonşu Rusiyaya köçən azərbaycanlılar «tatar», Türkiyədə məskunlaşanlar isə «Azərbaycan türkü» kimi tanınır və qeydə alınırdı. Müasir İran ərazisində yaşayan  soydaşlarımızın isə «İran təbəəsi» kimi təqdimatı prosesi gedirdi.
Belə arzuolunmaz vəziyyət xarici ölkələrdə yaşayan azərbaycanlıların rus, türk və fars diasporlarının tərkib hissəsi kimi qəbul edilməsinə səbəb olmuş, nəticədə soydaşlarımız başqa xalqların diasporları içərisində assimilyasiya olunmaq təhlükəsi ilə üzləşmişlər. 
Lakin problemlərə və çətiniklərə baxmayaraq, azərbaycanlılar hər zaman öz milli mənsubiyyətini, adət-ənənələrini, mənəvi-əxlaqi dəyərlərini qayğı ilə qoruyub saxlamış, tarixi Vətənlə əlaqələrini itirməmişlər. Bu gün dünyanın müxtəlif ölkələrində diasporumuzun mövcudluğu da məhz bu amillə bağlıdır. Azərbaycanlılar Amerika qitəsinin Şimal, Mərkəzi və Cənub hissəsində daha çox məskunlaşmışlar. Onların sayı Birləşmiş Ştatlarda 1 milyona, Argentinada 12 minə, Braziliyada 75 minə, Kanadada 170 minə, Meksikada isə 27 minə çatır. Amerika qitəsi ölkələrində Honduras, Qvatemala, Peru və digərlərində də soydaşlarımız məskunlaşmışlar. Hazırda onların sayı dəqiqləşdirilir.
Amerika qitəsində məskunlaşan azərbaycanlıların əksəriyyəti İrandan miqrasiya etmiş soydaşlarımızdır. 1970-ci ildən etibarən Türkiyədən, 1991-ci ildən isə Azərbaycandan bir qisim soydaşlarımızın  bu qitəyə  axını diasporumuzun tərkibinə və sosial-iqtisadi fəaliyyətinə öz təsirini göstərdi. 
Azərbaycan diasporunun yayılma coğrafiyası və say tərkibinə görə geniş olduğu ikinci qitə Avropadır. Son zamanların statistik göstəricilərinə əsaslanan, Avropa azərbaycanlıların sayı Türkiyədə  və Rusiyada, milyonlarla, Ukraynada və Belarusda, Almaniyada, Böyük Britaniyada yüzminlərlə, Norveçdə, Danimarkada, İsveçdə, Macarıstanda, Fransada, İtaliyada on minlərlə, Polşada, İspaniyada, Avstriyada, Albaniyada, Finlandiyada, Portuqaliyada on mindən çox göstərilir. Digər Qərb  ölkələrində məskunlaşmış azərbaycanlıların sayı müvafiq olaraq hər bir ölkədə 2-10 min nəfər arasındadır.
Hollandiya, Belçika, Danimarka, İsveçrə və Almaniyada yaşayan soydaşlarımızın əksəriyyəti Türkiyədən köçmüş azərbaycanlılardır. Böyük Britaniya, Çexiya, Slovakiya, Polşa, Avstriya, Estoniya, Belarus, Rusiya, Ukrayna, Moldova və Fransadakı soydaşlarımız isə  İrandan və Azərbaycan Respublikasından köçənlərdir. 
Azərbaycan diasporunun üçüncü böyük hissəsi Asiya qitəsində məskunlaşmışlar. Onların sayı Banqladeşdə, Hindistan, Əfqanıstan, Pakistan, İordaniya və Orta Asiya respublikalarında yüz minlərlə, İndoneziya, Çin, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində, Oman, Səudiyyə Ərəbistanı və Suriyada on minlərlə, İraqda isə təqribən bir milyona çatır.
Afrika qitəsində məskunlaşmış azərbaycanlıların sayı Misir və Əlcəzairdə yüzminlərlə, Sudanda 17 min nəfərdir. Ümumilikdə, son zamanlar aparılan araşdırmalar nəticəsində Cənubi Afrika Respublikası və Zairdə də soydaşlarımızın məskunlaşdıqları müəyyən edilmişdir. Avstraliya qitəsində isə təxminən 10 minə yaxın azərbaycanlının  yaşadığı barədə məlumatlar  var.

Dünyanın müxtəlif ölkələrində azərbaycanlıların sayı aşağıda göstərilən cədvəldə əks etdirilir (təxmini hesablamalara görə):

Sıra №

Ölkənin adı

Azərbaycanlıların sayı (nəfərlə)

1.

ABŞ

1.000.000

2.

Albaniya Respublikası

12.000

3.

Almaniya Federativ Respublikası

300.000

4.

Avstraliya İttifaqı

8.000

5.

Avstriya Respublikası

19.000

6.

Argentina Respublikası

12.000

7.

Banqladeş Xalq Respublikası

170.000

8.

Belçika Krallığı

3.000

9.

Belarus Respublikası

7.000

10.

Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri

55.000

11.

Birma

7.600

12.

Bolqarıstan Respublikası

64.400

13.

Böyük Britaniya

20.000

14.

Braziliya Federativ Respublikası

74.000

15.

Butan Krallığı

1.500

16.

Çexiya Respublikası

2.000

17.

Çin Xalq Respublikası

30.000

18.

Danimarka Krallığı

6.000

19.

Estoniya Respublikası

1.800

20.

Əfqanıstan

430.000

21.

Əlcəzair Xalq Demokratik Respublikası

260.000

22.

Finlandiya Respublikası

11.600

23.

Fransa Respublikası

70.000

24.

Gürcüstan Respublikası

600.000

25.

Hindistan Respublikası

300.000

26.

İndoneziya Respublikası

44.600

27.

İordaniya Haşimi Krallığı

410.000

28.

İraq Respublikası

800.000

29.

İran İslam Respublikası

30.000.000

30.

İrlandiya Respublikası

4.000

31.

İspaniya Dövləti

5.000

32.

İsveç Federasiyası

30.000

33.

İsveçrə Konfederasiyası

4.000

34.

İtaliya Respublikası

30.000

35.

Kanada Respublikası

174.000

36.

Küveyt Dövləti

18.000

37.

Qazaxıstan Respublikası

90.000

38.

Qırğızıstan Respublikası

16.000

39.

Latviya Respublikası

1.700

40.

Litva Respublikası

1.500

41.

Macarıstan Respublikası

26.000

42.

Malta Respublikası

2.500

43.

Meksika Birləşmiş Ştatları

26.000

44.

Misir Ərəb Respublikası

850.000

45.

Moldova Respublikası

6.000

46.

Monqolustan Respublikası

4.800

47.

Niderland Krallığı

20.000

48.

Norveç Krallığı

3.000

49.

Oman Sultanlığı

19.000

50.

Özbəkistan Respublikası

60.000

51.

Pakistan İslam Respublikası

350.000

52.

Polşa Respublikası

10.000

53.

Portuqaliya Respublikası

8.000

54.

Rumıniya Respublikası

44.000

55.

Rusiya Federasiyası

2.500.000

56.

Səudiyyə Ərəbistanı

40.000

57.

Slovakiya

2.000

58.

Sudan Demokratik Respublikası

17.000

59.

Suriya Ərəb Respublikası

92.500

60.

Tacikistan Respublikası

13.400

61.

Türkiyə Cümhuriyyəti

3.000.000

62.

Türkmənistan Respublikası

33.300

63.

Ukrayna Respublikası

500.000

64.

Yaponiya

10.000

65.

Yeni Zelandiya

2.000

66.

Yəmən Demokratik Respublikası

26.000

67.

Yəmən Ərəb Respublikası

32.000

68.

Yuqoslaviya

5.900

69.

Yunanıstan Respublikası

12.400